door Theo Terpstra
Napoleon Bonaparte heeft voor zijn oorlogen soldaten nodig. Daarom voert hij in Frankrijk de dienstplicht in. In 1806 maakt hij zijn jongere broer Lodewijk Napoleon koning van Holland. Die ziet dat de Hollanders weinig voor de dienstplicht voelen en weet de invoering ervan lang tegen te houden. Dat bevalt zijn oudere broer niets. In 1810 moet hij aftreden en lijft Napoleon Bonaparte het Koninkrijk Holland in bij het Franse Keizerrijk.
Napoleon Bonaparte voert nu ook in Holland de dienstplicht in. Die geldt voor alle jongemannen tussen de 20 en 25 jaar. Hij is dan al druk bezig met het maken van plannen voor een veldtocht naar Rusland. Daarvoor heeft hij veel soldaten nodig. In februari 1811 laat hij daarom 3.000 dienstplichtigen van de lichting 1808 opkomen. Die bestaat uit alle jongemannen die in 1808 twintig jaar oud geworden zijn. In hetzelfde jaar laat hij ook 3.000 dienstplichtigen van de lichting 1809 oproepen. In januari 1812 komen daar nog eens 3.000 dienstplichtigen van de lichting 1810 bij.
Ook Johannes Sijtzes Politiek uit Wons behoort tot de lichting 1810 die in januari 1812 wordt opgeroepen. Hij zal daar niet veel zin in hebben gehad. Het lukt vader Sijtze Rommerts Politiek om voor zijn zoon Johannes een plaatsvervanger te regelen. Dat kon toen nog. Plaatsvervanger is de 29-jarige wolkammer Wiebe Frederiks de Vries uit Leeuwarden.
Op 19 februari 1812 sluiten Sijtze Rommerts Politiek en Wiebe een overeenkomst. Wiebe zal fl. 250,- krijgen direct nadat hij voor de militaire dienst is goedgekeurd, en nog eens fl. 350,- direct nadat hij daadwerkelijk in dienst is gegaan. Als Wiebe zijn tijd helemaal uitdient krijgt hij nog eens fl. 1.700,-. Dit is alles bij elkaar een enorm bedrag; voor fl. 2.300 kon je destijds ook bijna 60 koeien kopen! Daarnaast krijgt Wiebe ieder jaar ruim 4% rente over het nog onbetaalde deel. Als zekerheid voor de nakoming van de overeenkomst wil Wiebe wel onderpand hebben. Sijtze stelt daarom al zijn goederen, en speciaal zijn boerderij en landen te Wons, ten onderpand.
De veldtocht naar Rusland verloopt desastreus, vrijwel direct vanaf het begin. In oktober 1813 vindt bij Leipzig de Volkerenslag plaats, waarbij Napoleon door de coalitie wordt verslagen. In november 1813 trekken de Kozakken Friesland binnen om de bezette gebieden van de Fransen te bevrijden. Eind 1813 bevinden zich nog steeds Franse troepen in de verschillende Hollandse departementen. Vestingsteden als Deventer en Coevorden blijven nog in Franse handen. Pas in 1814 valt de coalitie Frankrijk binnen en wordt Napoleon gevangen genomen en naar Elba verbannen.
Of Wiebe naar Rusland is gegaan weten we niet. Wel weten we dat Wiebe uiteindelijk 6 jaar, 9 maanden en 23 dagen als karabinier in het 3e regiment jagers van het 2e bataljon van de Koninklijke Hollandse Armee heeft gediend.
Eind 2013 dringen de geallieerden en in het bijzonder Groot-Brittannië erop aan dat de nieuw te vormen Staat der Nederlanden een eigen leger opricht. Op 20 december 1813 stelde Willem een Reglement van Algemeene Volkswapening vast. De Nederlandse strijdmacht zal worden samengesteld uit een Landstorm en een Landmilitie. De Landstorm zal bestaan uit alle weerbare mannen van 17 tot 50 jaar, die kunnen worden ingezet bij de verdediging van de eigen woonplaats en de directe omgeving. Uit de Landstorm wordt de Landmilitie geformeerd, waarvoor in principe alle weerbare mannen van 17 tot 45 jaar in aanmerking komen. De sterkte wordt vastgesteld op 20.000 man. De landmilitie wordt in de praktijk gevormd door vrijwilligers, aangevuld met ingelote dienstplichtigen. De taak van de Landmilitie is de verdediging van het vaderland en de verdrijving van de vijand, waarbij ze geassisteerd zal worden door de staande armé, gevormd door beroepsmilitairen.
Dienstneming in het nieuwe Nederlandse leger lijkt nu aanmerkelijk minder risicovol. Het vinden van een vervanger wordt dan ook goedkoper. Zo tekent Paulus Lieuwes Blom, arbeider te Wons, op 27 januari 1814 een contract voor nummerverwisseling met Hendrikus Huisman uit Harlingen. Om de plaats van Paulus in te nemen krijgt Hendrikus fl. 450,- waarvan fl. 50,- bij de ondertekening van het contract, fl. 150,- nadat hij voor de militaire dienst is goedgekeurd, en de resterende fl. 200,- als hij 1 jaar dienst heeft volbracht.